آرتروز یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مفصلی است که با تخریب غضروف و استخوان‌های مفصل همراه است. این بیماری می‌تواند باعث درد، سفتی و محدودیت حرکت در مفاصل شود. علائم آرتروز معمولاً با گذشت زمان تشدید می‌شوند و می‌توانند کیفیت زندگی فرد را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار دهند. در ادامه، به توضیح کامل آرتروز، علل و علائم آن می‌پردازیم.
آرتروز چیست؟
آرتروز یا استئوآرتریت (Osteoarthritis) یک بیماری مزمن و پیش‌رونده مفصلی است که باعث تخریب غضروف مفاصل می‌شود. غضروف یک بافت نرم و لغزنده است که روی سطح استخوان‌ها در مفاصل قرار دارد و باعث کاهش اصطکاک و تسهیل حرکت می‌شود. در آرتروز، این غضروف به‌تدریج تحلیل می‌رود و در نهایت ممکن است کاملاً از بین برود.
علل آرتروز
علل دقیق آرتروز هنوز به طور کامل شناخته نشده‌اند، اما چندین عامل می‌توانند در بروز این بیماری نقش داشته باشند:
- پیری: با افزایش سن، خطر بروز آرتروز افزایش می‌یابد. غضروف‌ها به‌مرورزمان دچار فرسایش می‌شوند و احتمال تخریب آنها بیشتر می‌شود.
- وراثت: ژنتیک می‌تواند نقش مهمی در بروز علائم آرتروز داشته باشد. اگر والدین یا اعضای خانواده درجه یک به آرتروز مبتلا باشند، احتمال بروز این بیماری در فرد بیشتر است.
- جنسیت: زنان بیش از مردان در معرض خطر آرتروز قرار دارند، به‌ویژه پس از یائسگی.
- آسیب‌های مفصلی: آسیب‌های قبلی به مفاصل، مانند شکستگی‌ها یا دررفتگی‌ها، می‌توانند خطر بروز آرتروز را افزایش دهند.
- اضافه‌وزن: وزن اضافی می‌تواند فشار بیشتری بر مفاصل به‌ویژه مفاصل زانو، ران و ستون فقرات وارد کند و خطر بروز آرتروز را افزایش دهد.
- استفاده مفرط از مفاصل: فعالیت‌های مکرر و فشار زیاد بر مفاصل نیز می‌تواند به تخریب غضروف و بروز آرتروز منجر شود.
علائم آرتروز
آرتروز یک بیماری مزمن مفصلی است که با تخریب غضروف و استخوان‌های مفصل همراه است و می‌تواند به علائم مختلفی منجر شود. علائم آرتروز به‌تدریج بروز می‌کنند و به طور معمول با گذشت زمان شدت می‌یابند. برخی از مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:
- درد مفصل: شایع‌ترین علامت آرتروز، درد مفاصل است که به طور معمول هنگام حرکت یا پس از فعالیت بیشتر می‌شود. این درد می‌تواند در هر مفصلی بروز کند، اما مفاصل زانو، ران، دست و ستون فقرات بیشتر تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند.
- سفتی: سفتی مفاصل از به‌ویژه پس از استراحت طولانی یا هنگام صبح بروز می‌کند و ممکن است چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد. این سفتی به طور معمول با حرکت و فعالیت کاهش می‌یابد.
- تورم: التهاب و تورم در مفاصل از دیگر علائم آرتروز است. این تورم ممکن است به دلیل تجمع مایع مفصلی یا واکنش التهابی باشد.
- کاهش دامنه حرکت: محدودیت حرکت در مفاصل به دلیل درد و سفتی یکی از علائم رایج آرتروز است. این محدودیت می‌تواند انجام فعالیت‌های روزمره را دشوار کند.
- صدای خردشدن: هنگام حرکت مفاصل، صدای خردشدن یا ترق‌وتروق شنیده می‌شود که نشان‌دهنده تخریب غضروف و اصطکاک بین استخوان‌ها است.
- تشکیل استخوان‌های اضافی: در مراحل پیشرفته‌تر آرتروز، ممکن است استخوان‌های اضافی به نام استئوفیت‌ها در اطراف مفاصل تشکیل شوند که می‌توانند باعث درد و محدودیت حرکت بیشتر شوند.
- ناپایداری مفصل: برخی بیماران ممکن است برخی علائم آرتروز مانند احساس ناپایداری یا لغزش در مفصل مبتلا به آرتروز داشته باشند که می‌تواند خطر آسیب‌های بیشتر را افزایش دهد.
- ضعف عضلانی: درد و محدودیت حرکت می‌تواند باعث کاهش فعالیت فیزیکی و در نتیجه ضعف عضلانی در نواحی اطراف مفصل مبتلا شود.
چگونه می توان آرتروز را تشخیص داد؟
دانستن علائم آرتروز برای تشخیص دقیق آن کافی نیست. تشخیص آرتروز باید توسط پزشک متخصص ارتوپدی یا روماتولوژیست انجام شود و به طور معمول با استفاده از روش‌های زیر است:
- تاریخچه پزشکی: پزشک با بیمار در مورد علائم، مدت‌زمان بروز آنها، و تأثیر آنها بر زندگی روزمره صحبت می‌کند. همچنین، تاریخچه خانوادگی و بیماری‌های قبلی بیمار نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد.
- معاینه فیزیکی: پزشک مفاصل بیمار را معاینه می‌کند تا علائم بالینی آرتروز مانند تورم، سفتی، درد و کاهش دامنه حرکت را ارزیابی کند. همچنین، ممکن است پزشک به صداهای خردشدن یا ترق‌وتروق مفاصل گوش دهد.
- تصویربرداری: برای بررسی دقیق‌تر وضعیت مفاصل و تشخیص آرتروز، از روش‌های تصویربرداری مانند اشعه ایکس، ام‌آر‌آی (MRI) و سی‌تی‌اسکن (CT Scan) استفاده می‌شود. این تصاویر می‌توانند نشان‌دهنده تخریب غضروف، تنگی فضای مفصلی، تشکیل استئوفیت‌ها و تغییرات استخوانی باشند.
- آزمایش‌های خونی: برخی آزمایش‌های خونی ممکن است برای رد سایر بیماری‌های مفصلی مانند روماتیسم مفصلی یا نقرس انجام شوند. این آزمایش‌ها می‌توانند شامل بررسی سطح مارکرهای التهابی مانند سرعت ته‌نشینی گلبول‌های قرمز (ESR) و پروتئین واکنشی (C-CRP) باشند.
- آنالیز مایع مفصلی: در برخی موارد، پزشک ممکن است نمونه‌ای از مایع مفصلی بیمار را برای بررسی تحت میکروسکوپ بگیرد. این آنالیز می‌تواند به تشخیص افتراقی بین آرتروز و سایر بیماری‌های مفصلی کمک کند.
- ارزیابی عملکرد: پزشک ممکن است از ابزارهای ارزیابی عملکرد مفاصل و پرسش‌نامه‌های کیفیت زندگی استفاده کند تا تأثیر آرتروز بر فعالیت‌های روزمره بیمار را ارزیابی کند.
ترکیبی از این روش‌ها به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص دقیقی از آرتروز داشته باشد و برنامه درمانی مناسب را برای بیمار تعیین کند.
انواع آرتروز
آرتروز یا آرتریت به مجموعه‌ای از اختلالات مفصلی اشاره دارد که باعث التهاب و درد در مفاصل می‌شود. انواع مختلفی از این بیماری وجود دارد و علائم آرتروز برای هریک از آنها ممکن است متفاوت باشد. در زیر به مهم‌ترین انواع آرتروز اشاره شده است:
- آرتروز استئوآرتریت (Osteoarthritis): این نوع آرتروز، شایع‌ترین نوع آرتروز است که به طور معمول به دلیل ساییدگی و پارگی مفاصل در اثر سن، فعالیت زیاد یا آسیب ایجاد می‌شود. این بیماری باعث درد، سفتی و محدودیت حرکت می‌شود.
- آرتروز روماتوئید (Rheumatoid Arthritis): یک بیماری خودایمنی است که به بافت‌های مفاصل آسیب می‌زند. این بیماری، به طور معمول در دو طرف بدن (مفاصل مشابه در دو طرف) ظاهر می‌شود و باعث التهاب، درد و تخریب مفصل می‌شود.
- آرتروز نقرسی (Gout): این نوع آرتروز ناشی از تجمع کریستال‌های اسیداوریک در مفاصل است و به طور معمول به طور ناگهانی و در یک مفصل (اغلب انگشت شست پا) درد شدید ایجاد می‌کند.
- آرتروز پسوریاتیک (Psoriatic Arthritis): این بیماری به افرادی که مبتلا به پسوریازیس (یک بیماری پوستی) هستند، حمله می‌کند؛ می‌تواند مفاصل را تحت‌تأثیر قرار دهد و باعث مشکلات پوستی شود.
- آرتروز التهابی (Inflammatory Arthritis): شامل انواع مختلفی از آرتروز است که به التهاب مزمن مفاصل منجر می‌شود، مانند آرتریت روماتوئید و آرتریت واکنشی.
- آرتروز ایدیوپاتیک (Idiopathic Arthritis): نوعی آرتروز است که علت مشخصی ندارد و به طور معمول در کودکان دیده می‌شود.
- آرتروز عفونی (Infectious Arthritis): این آرتروز ناشی از عفونت در مفصل است. علائم آرتروز عفونی به طور معمول شامل تب و علائم عفونی دیگر است.
هر نوع آرتروز نیاز به درمان خاص خود دارد، بنابراین مشاوره با پزشک متخصص برای تشخیص و درمان مناسب ضروری است.