علت ارتروز یکی از موضوعات مهم در حوزه سلامت مفاصل است که آگاهی از آن می‌تواند نقش مؤثری در پیشگیری و کنترل این بیماری داشته باشد. آرتروز یا اُستئوآرتریت، یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مفصلی است که معمولاً با افزایش سن بروز پیدا می‌کند، اما عوامل مختلفی مانند ژنتیک، وزن بالا، آسیب‌های مفصلی و فعالیت‌های شدید بدنی نیز در بروز آن نقش دارند. در این بیماری، غضروف مفصل به تدریج فرسوده می‌شود و باعث درد، خشکی و محدودیت حرکتی می‌گردد. شناخت دقیق علت آرتروز می‌تواند به انتخاب روش‌های درمانی مناسب‌تر و افزایش کیفیت زندگی بیماران کمک کند.
بیماری آرتروز چیست؟
آرتروز (Osteoarthritis) شایع‌ترین نوع بیماری‌های مفصلی و یکی از علل اصلی ناتوانی حرکتی در بزرگسالان است. این بیماری مزمن با فرسایش تدریجی غضروف مفصلی شناخته می‌شود؛ غضروف بافتی انعطاف‌پذیر و لغزنده است که انتهای استخوان‌ها را در مفاصل می‌پوشاند و با کاهش اصطکاک، امکان حرکت نرم و بدون درد را فراهم می‌کند. با پیشرفت آرتروز، غضروف به‌تدریج نازک شده یا از بین می‌رود، که این امر باعث ساییدگی استخوان‌ها، درد مزمن، التهاب، خشکی مفصل و محدودیت حرکتی می‌شود.
آرتروز معمولاً مفاصل تحمل‌کننده وزن مانند زانوها، لگن و ستون فقرات را درگیر می‌کند، اما مفاصل دست، گردن و شانه نیز می‌توانند آسیب ببینند. علت آرتروز چندعاملی است و شامل فرآیندهای بیولوژیکی، مکانیکی و ژنتیکی می‌شود. افزایش سن مهم‌ترین عامل خطر است، اما سایر علل مانند سابقه خانوادگی، آسیب‌های مفصلی، اختلالات متابولیک، چاقی، استفاده بیش‌ازحد یا نامناسب از مفاصل و بیماری‌های التهابی نیز می‌توانند نقش مهمی در بروز و تشدید آرتروز داشته باشند.
علت آرتروز، بیماری آرتروز به چه علت رخ می دهد؟
علت آرتروز بسته به نوع آن متفاوت است. در ادامه به بررسی علل آرتروز بسته به نوع آن، می‌پردازیم.
علل ابتلا به استئوآرتریت عبارت‌اند از:
- افزایش سن: با افزایش سن، فرسایش و تجزیه غضروف‌ها بیشتر می‌شود.
- آسیب‌های مفصلی: آسیب‌های گذشته مانند شکستگی‌ها یا آسیب‌های ورزشی می‌توانند به آرتروز منجر شوند.
- استفاده مفرط از مفاصل: فعالیت‌های تکراری که فشار زیادی بر مفاصل وارد می‌کنند، می‌توانند به فرسایش غضروف‌ها منجر شوند.
- ژنتیک: استعداد ژنتیکی می‌تواند نقش مهمی در ابتلا به آرتروز داشته باشد.
- اضافه‌وزن: وزن زیاد فشار بیشتری بر مفاصل، به‌ویژه زانوها، وارد می‌کند و خطر ابتلا به آرتروز را افزایش می‌دهد.
علل ابتلا به آرتریت روماتوئید عبارت‌اند از:
- نقص سیستم ایمنی: سیستم ایمنی بدن به‌اشتباه به بافت‌های مفصلی حمله می‌کند و به آن‌ها آسیب می‌زند.
- عوامل ژنتیکی: وجود ژن‌های خاص می‌تواند خطر ابتلا به آرتریت روماتوئید را افزایش دهد.
- عوامل محیطی: عواملی مانند عفونت‌ها و سیگارکشیدن می‌توانند را افزایش دهند.
علل ابتلا به آرتریت پسوریاتیک عبارت‌اند از:
- سیستم ایمنی: اختلالات سیستم ایمنی بدن در افراد مبتلا به پسوریازیس باعث حمله به مفاصل می‌شود.
- ژنتیک: استعداد ژنتیکی نیز می‌تواند علت آرتروز آرتریت روماتوئید باشد.
درمورد سایر انواع آرتروز نیز، همانطور که مطرح شد، آرتروز عفونی به دلیل وجود عفونت در محل مفصل‌ها، آرتروز نقرسی به دلیل اسیداوریک بالا اتفاق می‌افتند.
علائم بروز بیماری آرتروز در بدن چیست؟
علائم آرتروز ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد و شدت آن‌ها نیز می‌تواند متغیر باشد. مهم‌ترین علائم آرتروز شامل موارد زیر است:
- درد مفاصل: درد مفاصل یکی از شایع‌ترین علائم آرتروز است که معمولاً با حرکت و فعالیت بیشتر می‌شود. این درد ممکن است به‌تدریج یا ناگهانی شروع شود و می‌تواند در طول زمان بدتر شود.
- سفتی مفاصل: افراد مبتلا به آرتروز معمولاً احساس سفتی و محدودیت حرکت در مفاصل خود دارند، به‌ویژه در صبح‌ها یا بعد از دوره‌های طولانی عدم فعالیت.
- تورم و التهاب: تورم و التهاب مفاصل می‌تواند یکی دیگر از علائم آرتروز باشد. این التهاب ممکن است باعث گرما و قرمزی در ناحیه مفصل شود.
- صداهای مفصلی: صدای خش‌خش یا تق‌تق در مفاصل مبتلا به آرتروز ممکن است هنگام حرکت شنیده شود. این صداها به دلیل فرسایش غضروف و تغییرات در ساختار مفصل ایجاد می‌شوند.
- کاهش دامنه حرکتی: آرتروز می‌تواند باعث کاهش دامنه حرکتی مفصل شود، به‌طوری‌که انجام حرکات روزمره مانند بلندشدن از صندلی یا بالارفتن از پله‌ها دشوار می‌شود.
- ضعف عضلانی: به‌مرورزمان، آرتروز ممکن است باعث ضعف عضلانی و کاهش قدرت عضلات اطراف مفصل شود که می‌تواند به افزایش فشار و درد در مفصل منجر شود.
- تغییرات ظاهری مفصل: در مراحل پیشرفته آرتروز، ممکن است تغییرات ظاهری مانند برجستگی‌ها یا ناهنجاری‌های استخوانی در مفصل مشاهده شود.
تشخیص و درمان به‌موقع علت آرتروز می‌تواند به مدیریت علائم و کاهش پیشرفت بیماری کمک کند. مراجعه به پزشک متخصص و اجرای برنامه‌های درمانی مناسب، از جمله فیزیوتراپی، ورزش و داروها، می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کند.
انواع آرتروز، شایع‌ترین نوع بیماری آرتروز کدام است؟
آرتروز به دودسته اصلی تقسیم می‌شود: استئوآرتریت و آرتریت روماتوئید. هر کدام از این نوع‌ها ویژگی‌ها و علل متفاوتی دارند:
استئوآرتریت
شایع‌ترین نوع آرتروز است که با فرسایش تدریجی غضروف مفصلی همراه است. این نوع آرتروز معمولاً در مفاصل وزن بر مانند زانوها، لگن، ستون فقرات و دست‌ها دیده می‌شود. علائم ابتلا به این بیماری شامل درد، سفتی، کاهش دامنه حرکتی و گاهی اوقات تورم است. علت آرتروز استئوآرتریت را می‌توان افزایش سن، اضافه‌وزن، آسیب‌های مفصلی و فعالیت‌های تکراری، اشاره کرد.
آرتریت روماتوئید
یک بیماری خودایمنی است که سیستم ایمنی بدن به‌اشتباه به بافت‌های مفصلی حمله می‌کند. این بیماری اغلب مفاصل کوچک دست‌ها و پاها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد؛ علائم آن شامل درد، سفتی صبحگاهی، تورم و التهاب مفاصل و گاهی اوقات علائم سیستمیک مانند تب و خستگی است و عوامل ژنتیکی و محیطی می‌توانند علت آرتروز نوع آرتریت روماتوئید باشد. آرتریت روماتوئید نوعی آرتروز التهابی است.
انواع دیگر بیماری آرتروز
علاوه بر این دو نوع که شایع‌تر هستند، انواع دیگری از آرتروز نیز وجود دارد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم:
- آرتریت پسوریاتیک: آرتریت پسوریاتیک نوعی آرتروز است که در افرادی که پسوریازیس دارند رخ می‌دهد. این نوع از آرتروز می‌تواند هر مفصلی را تحت‌تأثیر قرار دهد. نشانه‌های این بیماری شامل درد، تورم و سفتی مفاصل، به همراه علائم پوستی پسوریازیس هستند.
- آرتروز عفونی: علت آرتروز عفونی، وجود عفونت در محل مفاصل است و با تب و سایر علائم عفونی ظاهر می‌شود.
- آرتروز نقرسی: آرتروز نقرسی به دلیل اسیداوریک بالا اتفاق می‌افتد. در این بیماری اسیداوریک بیش از حد مجاز در محل مفاصل تجمع پیدا کرده و کریستالایز می‌شود و در محل مفاصل به طور ناگهانی ایجاد درد می‌کند.
- آرتروز ایدوپاتیک: این بیماری در نوجوانان زیر ۱۶ سال و کودکان اتفاق می‌افتد؛ اما هنوز علت دقیقی برای ابتلا به این نوع آرتروز که قبلاً به نام آرتریت روماتوئید نوجوانان شناخته می‌شد، پیدا نشده است.
اقدامات لازم جهت پیشگیری از آرتروز
همانطور که اشاره کردیم، آرتروز یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مفصلی است که اغلب به دلیل فرسایش غضروف‌ها و آسیب به مفاصل ایجاد می‌شود. این بیماری می‌تواند تاثیر زیادی در روند زندگی افراد بگذارد و موجب محدودیت حرکتی شود. با انجام اقداماتی ساده و موثر، می‌توان از بروز آرتروز پیشگیری کرده یا روند پیشرفت آن را کند کرد. برخی اقدامات لازم برای پیشگیری از ابتلا به آرتروز عبارت‌اند از:
- حفظ وزن مناسب: رژیم غذایی سالم و متعادل و ورزش منظم می‌تواند به حفظ وزن مناسب کمک کند. این موضوع بسیار مهم است؛ زیرا کاهش وزن اضافی، فشار روی مفاصل به‌ویژه زانوها، لگن و ستون فقرات را کاهش می‌دهد.
- ورزش منظم: فعالیت‌های ورزشی کم‌فشار مانند شنا، دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی برای مفاصل مفید هستند. ورزش منظم به تقویت عضلات اطراف مفاصل و حفظ دامنه حرکتی کمک می‌کند.
- پرهیز از آسیب‌های مفصلی: استفاده از تجهیزات محافظتی در ورزش و مراقبت از مفاصل در فعالیت‌های روزمره ضروری است. جلوگیری از آسیب‌های مکرر به مفاصل می‌تواند از بروز آرتروز پیشگیری کند.
- استفاده از وضعیت‌های بدنی مناسب: باید وضعیت‌های صحیح در نشستن، ایستادن و برداشتن اجسام سنگین رعایت شود. وضعیت‌های بدنی نامناسب می‌توانند به فشار زیاد بر مفاصل منجر شوند.
- تغذیه مناسب: مواد مغذی مانند کلسیم و ویتامین D به سلامت استخوان‌ها و مفاصل کمک می‌کنند. از این رو، مصرف مواد غذایی غنی از کلسیم مانند لبنیات و سبزیجات برگ‌دار و منابع ویتامین D مانند ماهی‌های چرب و نور آفتاب.
- پرهیز از فعالیت‌های تکراری: فعالیت‌های تکراری و یکنواخت می‌توانند باعث فرسایش غضروف‌ها و علت آرتروز باشند. استراحت‌های منظم و تغییر در فعالیت‌های روزمره برای کاهش فشار بر مفاصل پیشنهاد می‌شود.
درمان قطعی آرتروز با روش‌هایی مطمئن
درمان قطعی آرتروز بسته به‌شدت و نوع آن متفاوت است و شامل روش‌های غیردارویی، دارویی و جراحی می‌شود:
- روش‌های غیردارویی: از جمله درمان‌های غیردارویی، فیزیوتراپی است. تمرینات فیزیوتراپی به تقویت عضلات و بهبود دامنه حرکتی مفاصل کمک می‌کند. همچنین، استفاده از عصا، واکر یا بریس‌ها می‌تواند به کاهش فشار بر مفاصل کمک کند. تغییرات ساده مانند کاهش وزن، اجتناب از فعالیت‌های سنگین و استراحت کافی می‌تواند مؤثر باشد.
- قرص آرتروز: استفاده از قرص آرتروز، داروهای مسکن مانند استامینوفن و ایبوپروفن به کاهش درد و التهاب کمک می‌کنند. همچنین، داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) به کاهش التهاب و درد مفاصل کمک می‌کنند. در برخی موارد نیز، داروهای قوی‌تری مانند استروئیدها یا داروهای ضد روماتیسمی (DMARDs) تجویز می‌شود.
- درمان‌های تکمیلی: تزریق‌های مفصلی مثل تزریق کورتیزون یا هیالورونیک اسید به مفصل می‌تواند به کاهش درد و التهاب کمک کند. در موارد پیشرفته، درمان‌های بیولوژیک نیز ممکن است به کاهش التهاب و تخریب مفاصل و ازبین‌بردن علت آرتروز، کمک کنند.
- جراحی: در حالت کلی، برای رفع این مشکل سه نوع جراحی می‌توان انجام داد:
- آرتروسکوپی: این روش جراحی برای تمیزکردن یا ترمیم غضروف آسیب‌دیده استفاده می‌شود.
- تعویض مفصل: در موارد شدید، تعویض مفصل با یک مفصل مصنوعی ممکن است ضروری باشد.
- جراحی‌های اصلاحی: در برخی موارد، جراحی‌های اصلاحی برای بهبود تراز و کاهش فشار بر مفاصل انجام می‌شود.
انتخاب بهترین روش درمانی بستگی به نوع آرتروز، شدت علائم و وضعیت کلی بیمار دارد. مشاوره با پزشک متخصص می‌تواند به تعیین روش مناسب درمان کمک کند.
