اسکولیوز یک وضعیت پزشکی است که در آن ستون فقرات به سمت کناره‌ها منحرف می‌شود. این انحراف ممکن است به شکل یک منحنی C یا S ظاهر شود و می‌تواند در هر قسمتی از ستون فقرات رخ دهد. این انحراف ستون فقرات معمولاً در دوران کودکی و نوجوانی تشخیص داده می‌شود، اگرچه ممکن است در بزرگسالی نیز بروز کند. این بیماری به دلایل مختلفی از جمله عوامل ژنتیکی، رشد غیرطبیعی، آسیب‌ها و بیماری‌های عصبی ایجاد می‌شود و ممکن است بر اساس شدت و محل آن متفاوت باشد.
اسکولیوز چیست؟
اسکولیوز یا کژپشتی، به انحراف جانبی غیرطبیعی ستون فقرات اطلاق می‌شود که معمولاً به شکل یک منحنی C یا S ظاهر می‌شود. علت دقیق اسکولیوز هنوز به طور کامل شناخته نشده است، اما عوامل ژنتیکی، رشد غیرطبیعی، آسیب‌ها و بیماری‌های عصبی می‌توانند نقش داشته باشند. اسکولیوز معمولاً در دوران رشد و بلوغ به‌ویژه در دختران بیشتر دیده می‌شود. برخی افراد ممکن است تنها با علائم خفیف مانند عدم توازن در شانه‌ها یا کمر روبه‌رو شوند، در حالی که در موارد شدیدتر، اسکولیوز می‌تواند منجر به مشکلات تنفسی و دردهای مزمن شود.
انواع اسکولیوز
اسکلیوز به چند دسته تقسیم می‌شود که شامل اسکولیوز ایدیوپاتیک، اسکولیوز مادرزادی، اسکولیوز نوروماسکولار و اسکولیوز دژنراتیو میباشد.
- اسکولیوز ایدیوپاتیک: شایع‌ترین نوع اسکولیوز است که علت مشخصی ندارد و بیشتر در دوران کودکی و نوجوانی تشخیص داده می‌شود. این نوع از اسکولیوز می‌تواند به چهار زیرگروه تقسیم شود: اسکولیوز ایدیوپاتیک نوزادی که از زمان تولد تا سن سه سالگی شروع می‌شود، اسکولیوز ایدیوپاتیک کودکی که از سن چهار تا ده سالگی شروع می‌شود، اسکولیوز ایدیوپاتیک نوجوانی که در دوران بلوغ شروع می‌شود و شایع‌ترین نوع است و اسکولیوز ایدیوپاتیک بزرگسالان که پس از سن بلوغ تشخیص داده می‌شود.
- اسکولیوز مادرزادی: این نوع انحراف از زمان تولد وجود دارد و به دلیل ناهنجاری‌های استخوانی و ساختاری در ستون فقرات ایجاد می‌شود. این نوع از اسکولیوز ممکن است با دیگر مشکلات بهداشتی مانند بیماری‌های قلبی یا کلیوی همراه باشد.
- اسکولیوز نوروماسکولار: این نوع اسکولیوز در اثر اختلالات عصبی-عضلانی مانند فلج مغزی، دیستروفی عضلانی یا اسپینا بیفیدا رخ می‌دهد که باعث ضعف و ناتوانی در عضلات حامی ستون فقرات می‌شود.
- اسکولیوز دژنراتیو: این نوع اسکولیوز معمولاً در افراد مسن دیده می‌شود و به دلیل فرسایش و انحطاط دیسک‌ها و مفاصل ستون فقرات ایجاد می‌شود. اسکولیوز دژنراتیو معمولاً با درد و ناتوانی همراه است و می‌تواند کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار دهد.
نشانه های انحراف ستون فقرات
علائم انحراف ستون فقرات می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- عدم توازن شانه‌ها: یکی از شانه‌ها بالاتر از دیگری قرار می‌گیرد.
- برآمدگی در پشت: قسمت میانی کمر یا یکی از پهلوها بیشتر به نظر می‌آید.
- کجی کمر: ستون فقرات به سمت یک طرف خم می‌شود.
- ناهمواری در ارتفاع کمر: کمر یک طرف بدن بلندتر از طرف دیگر است.
- عدم توازن در قد پاها: یکی از پاها ممکن است بلندتر به نظر برسد.
- درد کمر یا پشت: در موارد شدیدتر ممکن است دردهای مزمن تجربه شود.
- مشکلات تنفسی: در صورت انحراف شدید، ریه‌ها ممکن است تحت تأثیر قرار گیرند و مشکلات تنفسی ایجاد شود.
- خستگی: افراد مبتلا به اسکولیوز ممکن است سریع‌تر از دیگران خسته شوند، به خصوص پس از فعالیت‌های بدنی.
عوارض انحراف ستون فقرات
عوارض اسکولیوز می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- درد مزمن: انحراف شدید می‌تواند منجر به دردهای مداوم در کمر و پشت شود. این درد ممکن است به دلیل فشار بر روی عضلات، اعصاب و دیسک‌های بین مهره‌ای ایجاد شود.
- مشکلات تنفسی: انحراف شدید ممکن است فضای موجود برای ریه‌ها را کاهش دهد و مشکلات تنفسی ایجاد کند. این موضوع به خصوص در مواردی که انحراف در قسمت میانی یا فوقانی ستون فقرات رخ می‌دهد، بیشتر مشاهده می‌شود.
- محدودیت در حرکت: انحراف ستون فقرات می‌تواند توانایی حرکت و انعطاف‌پذیری بدن را کاهش دهد. این موضوع می‌تواند انجام فعالیت‌های روزمره را مشکل سازد.
- مشکلات عصبی: در برخی موارد، انحراف می‌تواند به فشار بر روی اعصاب و مشکلات عصبی منجر شود. این مشکلات می‌تواند شامل درد، بی‌حسی یا ضعف در دست‌ها و پاها باشد.
- تأثیرات روانی: ظاهر غیرطبیعی بدن می‌تواند بر اعتماد به نفس و سلامت روانی فرد تأثیر منفی بگذارد. افراد مبتلا به اسکولیوز ممکن است با احساس شرمندگی یا نگرانی در مورد ظاهر خود روبرو شوند.
نحوه تشخیص و روش های درمان اسکولیوز
تشخیص اسکولیوز با معاینه فیزیکی و آزمایش‌های تصویربرداری مانند اشعه ایکس، ام‌آر‌آی و سی‌تی‌اسکن انجام می‌شود. در معاینه فیزیکی، پزشک ممکن است از بیمار بخواهد که خم شود تا انحراف ستون فقرات بهتر دیده شود. همچنین، تست‌های دیگر مانند آزمون آدام نیز ممکن است برای تشخیص بهتر مورد استفاده قرار گیرد.
روش‌های درمان انحراف ستون فقرات بستگی به شدت و نوع انحراف دارد و ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- نظارت و پایش: در موارد خفیف، پزشک ممکن است فقط نظارت دوره‌ای برای بررسی پیشرفت انحراف انجام دهد. این نظارت معمولاً شامل معاینات دوره‌ای و تصویربرداری‌های منظم است.
- بریس‌ها: در موارد متوسط، استفاده از انواع بریس ستون فقرات می‌تواند به کاهش یا توقف پیشرفت انحراف کمک کند. بریس‌ها معمولاً برای کودکان و نوجوانانی که هنوز در حال رشد هستند توصیه می‌شود.
- فیزیوتراپی: تمرینات فیزیوتراپی می‌تواند به بهبود وضعیت و تقویت عضلات حامی ستون فقرات کمک کند. این تمرینات ممکن است شامل تمرینات کششی، تقویتی و تعادلی باشد.
- جراحی: در موارد شدید، جراحی ممکن است برای اصلاح انحراف و بهبود عملکرد ستون فقرات ضروری باشد. روش‌های جراحی مختلفی برای درمان اسکولیوز وجود دارد که شامل فیوژن ستون فقرات و استفاده از پیچ‌ها و میله‌های فلزی برای تثبیت مهره‌ها می‌شود.
سوالات متداول
آیا اسکولیوز قابل درمان است؟
بله، با تشخیص و درمان مناسب، بسیاری از موارد اسکولیوز می‌تواند مدیریت شود. روش‌های درمان شامل نظارت، استفاده از بریس‌ها، فیزیوتراپی و در موارد شدید، جراحی است.
آیا اسکولیوز باعث درد می‌شود؟
در موارد خفیف، اسکولیوز معمولاً بدون درد است، اما در موارد شدیدتر ممکن است منجر به درد مزمن در کمر و پشت شود. درد می‌تواند به دلیل فشار بر روی عضلات، اعصاب و دیسک‌های بین مهره‌ای ایجاد شود.