آرتروز یا استئوآرتریت (Osteoarthritis) یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مفصلی است که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان از آن رنج می‌برند. این بیماری که نوعی آرتریت است و اغلب به عنوان ساییدگی مفصل نیز شناخته می‌شود، معمولاً با گذر زمان و افزایش سن شدت می‌گیرد. آرتروز می‌تواند هر مفصلی را در بدن تحت تأثیر قرار دهد، اما بیشتر در مفاصل زانو، لگن، دست‌ها و ستون فقرات دیده می‌شود. این بیماری مزمن با تخریب غضروف مفصلی و تغییرات استخوانی مرتبط است که منجر به درد، سفتی و محدودیت حرکت مفصل می‌شود. در این مقاله به بررسی جامع این بیماری، علل، علائم، تشخیص و درمان آن می‌پردازیم.
علت ابتلا به آرتروز
آرتروز به دلیل فرسایش تدریجی غضروف مفصلی ایجاد می‌شود. غضروف بافتی صاف و لغزنده است که سطح مفاصل را پوشش می‌دهد و به تسهیل حرکت آنها کمک می‌کند. با از بین رفتن غضروف، استخوان‌ها به طور مستقیم به هم ساییده می‌شوند که می‌تواند منجر به درد، التهاب و کاهش حرکت مفصل شود. در ادامه به بررسی چند علت آرتروز به طور خلاصه می‌پردازیم:
- افرایش سن: افزایش سن یکی از مهم‌ترین عوامل خطر برای ابتلا به آرتروز است. با افزایش سن، توانایی بدن در بازسازی غضروف کاهش می‌یابد و مفاصل دچار فرسایش می‌شوند.
- تفاوت جنسیتی: زنان بیشتر از مردان در معرض خطر ابتلا به آرتروز هستند، به ویژه پس از یائسگی. این تفاوت جنسیتی احتمالاً به تغییرات هورمونی و عوامل ژنتیکی مرتبط است.
- سابقه خانوادگی: وجود سابقه خانوادگی آرتروز می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد. ژنتیک نقش مهمی در بروز آرتروز ایفا می‌کند و افرادی که والدین یا بستگان نزدیک آنها به آرتروز مبتلا هستند، احتمال بیشتری برای ابتلا به این بیماری دارند.
- اضافه وزن: وزن بدن نیز می‌تواند تأثیر زیادی بر روی مفاصل داشته باشد. اضافه وزن و چاقی فشار بیشتری بر مفاصل به خصوص مفاصل زانو و لگن وارد می‌کنند و می‌تواند خطر ابتلا به آرتروز را افزایش دهد.
- آسیب‌دیدگی مفصل: آسیب‌های مفصلی ناشی از حوادث، ورزش‌های پرفشار و کارهای سنگین نیز می‌توانند خطر بروز آرتروز را افزایش دهند. آسیب‌های قبلی مفاصل مانند شکستگی‌ها یا جراحی‌های مفصلی می‌توانند باعث تغییرات در ساختار و عملکرد مفصل شوند و زمینه‌ساز آرتروز شوند.
علائم آرتروز
علائم آرتروز معمولاً به تدریج ظاهر می‌شوند و با گذر زمان تشدید می‌شوند. این علائم می‌توانند شامل درد مفصلی باشند که معمولاً با فعالیت و حرکت بدتر می‌شود و در استراحت بهبود می‌یابد. خشکی مفصل نیز از علائم شایع آرتروز است که به ویژه پس از بیدار شدن از خواب یا بعد از نشستن طولانی مدت تجربه می‌شود. این خشکی معمولاً با حرکت و فعالیت کاهش می‌یابد.
تورم مفصل نیز ممکن است در ناحیه آسیب‌دیده دیده شود. این تورم معمولاً ناشی از التهاب ناشی از ساییدگی استخوان‌ها به یکدیگر و تخریب غضروف است. کاهش دامنه حرکتی مفصل نیز یکی دیگر از علائم آرتروز است. با پیشرفت بیماری، ممکن است حرکت مفصل دشوارتر شود و فرد نتواند به طور کامل مفصل را حرکت دهد. ایجاد صداهای ناشی از حرکت مفصل که به اصطلاح “کراکینگ” یا “کریک” گفته می‌شود نیز از نشانه‌های شایع آرتروز است. این صداها معمولاً ناشی از سایش استخوان‌ها به یکدیگر و تغییرات ساختاری در مفصل هستند.
تشخیص آرتروز
تشخیص آرتروز معمولاً بر اساس تاریخچه پزشکی بیمار، معاینه فیزیکی و نتایج آزمایشات تصویربرداری انجام می‌شود. در تاریخچه پزشکی، پزشک به سوالاتی در مورد علائم، مدت زمان بروز آنها و عوامل تشدیدکننده پاسخ خواهد داد. معاینه فیزیکی شامل بررسی دامنه حرکتی مفصل، وجود تورم، درد و صداهای غیرطبیعی است. این معاینات به پزشک کمک می‌کند تا به تشخیص اولیه برسد.
آزمایشات تصویربرداری مانند اشعه ایکس، ام‌آر‌آی و سی‌تی‌اسکن می‌توانند به تایید تشخیص و ارزیابی میزان آسیب مفصل کمک کنند. اشعه ایکس می‌تواند تغییرات استخوانی مانند باریک شدن فضای مفصل و تشکیل استخوان‌های اضافی (استئوفیت‌ها) را نشان دهد. ام‌آر‌آی و سی‌تی‌اسکن نیز تصاویر دقیقی از بافت‌های نرم و غضروف مفصلی ارائه می‌دهند و به تشخیص دقیق‌تر کمک می‌کنند. همچنین، آزمایشات خون نیز ممکن است برای رد سایر بیماری‌های مفصلی مانند آرتریت روماتوئید مورد استفاده قرار گیرد.
درمان آرتروز
درمان آرتروز به هدف کاهش درد، بهبود عملکرد مفصل و جلوگیری از پیشرفت بیماری انجام می‌شود. درمان‌ها می‌توانند شامل روش‌های غیرجراحی و جراحی باشند.
روش‌های غیرجراحی شامل تغییرات در سبک زندگی، فیزیوتراپی، استفاده از بریس زانو و استفاده از داروها هستند. کاهش وزن و حفظ وزن مناسب می‌تواند فشار بر مفاصل را کاهش دهد و بهبود علائم را تسهیل کند. ورزش‌های ملایم و منظم نیز می‌توانند به تقویت عضلات اطراف مفصل، افزایش انعطاف‌پذیری و کاهش درد کمک کنند. فیزیوتراپی نیز می‌تواند با استفاده از تمرینات خاص و تکنیک‌های ماساژ به بهبود حرکت مفصل و کاهش درد کمک کند.
استفاده از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) می‌تواند به کاهش درد و التهاب مفصل کمک کند. این داروها معمولاً به صورت خوراکی مصرف می‌شوند، اما ممکن است به صورت کرم‌ها و ژل‌های موضعی نیز استفاده شوند. در برخی موارد، تزریق کورتیزون به داخل مفصل می‌تواند التهاب را کاهش دهد و بهبودی موقت ایجاد کند.
در موارد پیشرفته‌تر آرتروز که درمان‌های غیرجراحی کارساز نباشند، جراحی ممکن است مورد نیاز باشد. جراحی‌های مختلفی برای درمان آرتروز وجود دارد که از جمله آنها می‌توان به جراحی تعویض مفصل، جراحی پاکسازی مفصل (آرتروسکوپی) و جراحی تثبیت مفصل اشاره کرد. جراحی تعویض مفصل شامل جایگزینی مفصل آسیب‌دیده با یک مفصل مصنوعی است که می‌تواند به بهبود حرکت و کاهش درد کمک کند.
پیشگیری از آرتروز
پیشگیری از آرتروز می‌تواند با اتخاذ تغییرات در سبک زندگی و مراقبت از مفاصل انجام شود. حفظ وزن مناسب و اجتناب از افزایش وزن اضافی می‌تواند فشار بر مفاصل را کاهش دهد و خطر بروز آرتروز را کاهش دهد. همچنین، انجام ورزش‌های منظم و ملایم مانند پیاده‌روی، شنا و یوگا می‌تواند به تقویت عضلات، افزایش انعطاف‌پذیری و حفظ سلامت مفاصل کمک کند.
اجتناب از حرکات مکرر و سنگین که می‌توانند به مفاصل آسیب برسانند نیز می‌تواند مفید باشد. در هنگام انجام فعالیت‌های روزمره و ورزشی، استفاده از تکنیک‌های صحیح و مناسب می‌تواند به کاهش فشار بر مفاصل کمک کند. همچنین، استفاده از وسایل حمایتی مانند کفش‌های مناسب و انواع ارتز مفصلی می‌تواند به پیشگیری از آسیب‌های مفصلی کمک کند.
آرتروز یک بیماری مفصلی شایع و مزمن است که می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر کیفیت زندگی افراد داشته باشد. با این حال، با شناخت صحیح علل، علائم و روش‌های درمانی می‌توان این بیماری را مدیریت کرد و از پیشرفت آن جلوگیری کرد. اهمیت مراقبت از مفاصل، حفظ وزن مناسب، انجام ورزش‌های منظم و استفاده از روش‌های مناسب مدیریت درد از جمله نکاتی هستند که می‌توانند به بهبود زندگی افراد مبتلا به آرتروز کمک کنند. پیشگیری و مدیریت صحیح این بیماری می‌تواند به بیماران کمک کند تا زندگی فعالی داشته باشند و از فعالیت‌های روزمره خود لذت ببرند.
سوالات متداول
آیا آرتروز تنها افراد مسن را تحت تأثیر قرار می‌دهد؟
آرتروز معمولاً در افراد مسن شایع‌تر است، زیرا با افزایش سن، غضروف مفصلی دچار فرسایش می‌شود و توانایی بدن در بازسازی آن کاهش می‌یابد. با این حال، آرتروز می‌تواند در هر سنی رخ دهد. عوامل دیگری مانند آسیب‌های مفصلی، اضافه وزن، ژنتیک و استفاده مکرر و سنگین از مفاصل نیز می‌توانند باعث بروز آرتروز در افراد جوان‌تر شوند.
آیا ورزش کردن برای افراد مبتلا به آرتروز مضر است؟
برخلاف تصور عمومی، ورزش کردن برای افراد مبتلا به آرتروز می‌تواند مفید باشد. ورزش‌های ملایم و منظم مانند پیاده‌روی، شنا و یوگا می‌توانند به تقویت عضلات اطراف مفصل، افزایش انعطاف‌پذیری و کاهش درد کمک کنند. مهم است که بیماران با پزشک خود مشورت کنند تا برنامه ورزشی مناسبی که به وضعیت فردی آنها بخورد، تدوین شود و از حرکات مضر اجتناب کنند.
