پاچنبری یکی از ناهنجاری‌های مادرزادی است که در آن پای نوزاد به سمت داخل و پایین چرخیده است. این وضعیت که به نام “کلاب فوت” نیز شناخته می‌شود، در حدود یک در هر ۱۰۰۰ تولد رخ می‌دهد و معمولاً هر دو پا را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اگرچه پاچنبری بدون درد است، اما در صورت عدم درمان می‌تواند باعث مشکلات حرکتی و ناراحتی در مراحل بعدی زندگی شود. خوشبختانه، با تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، اکثر کودکان می‌توانند بهبود یابند و زندگی عادی داشته باشند.
پاچنبری چیست؟
پاچنبری، که به عنوان کلاب فوت نیز شناخته می‌شود، یک ناهنجاری مادرزادی اس ت که در آن پای نوزاد به سمت داخل و پایین چرخیده است. این وضعیت معمولاً در هر دو پا رخ می‌دهد، اما ممکن است تنها یک پا را تحت تأثیر قرار دهد. در این حالت، تاندون‌هایی که عضلات پا را به استخوان‌ها متصل می‌کنند، کوتاه‌تر از حد معمول هستند، که باعث چرخش غیرطبیعی پا می‌شود. این ناهنجاری می‌تواند در شدت‌های مختلفی باشد، از خفیف تا شدید.
پاچنبری معمولاً در هنگام تولد تشخیص داده می‌شود و ممکن است با ناهنجاری‌های دیگر مادرزادی همراه باشد. اگرچه این وضعیت بدون درد است، اما در صورت عدم درمان، می‌تواند مشکلاتی را در هنگام راه رفتن و انجام فعالیت‌های روزمره ایجاد کند. کودکان مبتلا به پاچنبری ممکن است دچار درد و ناراحتی شوند و به طور معمول نمی‌توانند به درستی پا بر روی زمین بگذارند.
پاچنبری می‌تواند به دو نوع اصلی تقسیم شود: پاچنبری مادرزادی که بدون دلیل خاصی رخ می‌دهد و پاچنبری سندرمی که همراه با سایر ناهنجاری‌ها و مشکلات ژنتیکی است. درمان این ناهنجاری بستگی به شدت آن دارد و ممکن است شامل روش‌های غیرجراحی مانند استفاده از بریس و گچ‌گیری تا روش‌های جراحی برای اصلاح تاندون‌ها و استخوان‌ها باشد.
علت ایجاد پاچنبری
علت دقیق پاچنبری هنوز به طور کامل مشخص نشده است، اما عوامل مختلفی می‌توانند در ایجاد این ناهنجاری نقش داشته باشند. یکی از مهم‌ترین عوامل، عوامل ژنتیکی است. اگر یکی از والدین یا اعضای نزدیک خانواده به پاچنبری مبتلا باشد، احتمال ابتلای نوزاد به این ناهنجاری افزایش می‌یابد.
عوامل محیطی نیز می‌توانند در ایجاد کلاب فوت مؤثر باشند. مصرف برخی داروها یا مواد مخدر توسط مادر در دوران بارداری، ممکن است ریسک پاچنبری را افزایش دهد. علاوه بر این، کاهش مایع آمنیوتیک در رحم می‌تواند منجر به فشار غیرطبیعی بر روی پای جنین و ایجاد این اختلال شود.
در مواردی، پاچنبری می‌تواند به عنوان بخشی از یک سندرم یا ناهنجاری ژنتیکی گسترده‌تر رخ دهد. برای مثال، سندرم ادواردز (تریزومی ۱۸) یکی از شرایطی است که می‌تواند با کلاب فوت همراه باشد.
به طور کلی، پای پرانتزی یک وضعیت پیچیده است که احتمالاً ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در ایجاد آن نقش دارند. تحقیقات بیشتری نیاز است تا بتوان علت‌های دقیق‌تر و مکانیسم‌های ایجاد این ناهنجاری را شناسایی کرد.
علائم پاچنبری
پاچنبری به دلیل تغییرات آشکار در شکل و وضعیت پا به راحتی قابل تشخیص است. علائم این ناهنجاری ممکن است در شدت و نوع متفاوت باشند، اما برخی از علائم نیز در افراد دارای کلاب فوت مشترک‌اند. به عنوان مثال، در نوزادان دچار مشکل پاچنبری، پای نوزاد به سمت داخل و پایین چرخیده است. این چرخش می‌تواند به حدی باشد که کف پا به سمت داخل و حتی به سمت بالا قرار گیرد.
دیگر علامت پاچنبری که توسط پزشک قابل بررسی است، کوتاه بودن تاندون‌ها است. تاندون‌هایی که عضلات پا را به استخوان‌ها متصل می‌کنند، کوتاه‌تر از حد معمول هستند. این کوتاهی تاندون‌ها باعث محدودیت در حرکت پا می‌شود. همچنین، کلاب فوت معمولاً با قوس بیش از حد در کف پا همراه است. این قوس غیرطبیعی می‌تواند مشکلاتی در هنگام راه رفتن ایجاد کند. از دیگر علائم مشترک، این است که عضلات ساق پا در کودکانی که به پاچنبری مبتلا هستند، معمولاً ضعیف‌تر و کوچک‌تر از حد معمول هستند و در مواردی که تنها یک پا تحت تأثیر قرار دارد، ممکن است طول پاها نابرابر باشد که می‌تواند به مشکلات در تعادل و راه رفتن منجر شود. همچنین، این کودکان به طور معمول نمی‌توانند به درستی پا بر روی زمین بگذارند.
در موارد شدید پاچنبری، پوست در ناحیه آسیب‌دیده ممکن است خشک و ترک‌خورده باشد. این وضعیت می‌تواند به علت فشار غیرطبیعی و قرارگیری نادرست پا باشد. اگرچه این علائم معمولاً در هنگام تولد مشخص هستند، اما اهمیت تشخیص زودهنگام و شروع درمان مناسب برای جلوگیری از مشکلات بلندمدت و بهبود کیفیت زندگی کودک بسیار حائز اهمیت است. درمان این عارضه می‌تواند به بهبود وضعیت پا و کاهش مشکلات حرکتی کمک کند.
نحوه پیشگیری از پاچنبری
پاچنبری به عنوان یک ناهنجاری مادرزادی معمولاً قابل پیشگیری نیست، زیرا عوامل ژنتیکی و محیطی که منجر به این وضعیت می‌شوند، به طور کامل تحت کنترل نیستند. با این حال، برخی اقدامات می‌توانند به کاهش ریسک و بهبود سلامت کلی دوران بارداری کمک کنند. به عنوان مثال، دریافت مراقبت‌های مناسب پیش از بارداری، شامل مشاوره ژنتیکی در صورت وجود سابقه خانوادگی پاچنبری، از جمله مواردی است که می‌تواند به کاهش ریسک این ناهنجاری کمک کند. همچنین، در دوران بارداری نیز، پیگیری منظم و مشاوره با پزشک متخصص زنان و زایمان می‌تواند به شناسایی و مدیریت عوامل خطر کمک کند.
علاوه بر این، برای پیشگیری از پاچنبری نوزاد، مصرف یک رژیم غذایی متعادل و غنی از مواد مغذی در دوران بارداری می‌تواند کمک کننده باشد؛ مصرف مواد مخدر، الکل و برخی داروها در دوران بارداری می‌تواند به افزایش ریسک ناهنجاری‌های مادرزادی مانند کلاب فوت منجر شود و بهتر است مادران باردار از این مواد اجتناب کنند. اگرچه پیشگیری کامل از این عارضه ممکن نیست، اما با رعایت این نکات می‌توان به کاهش ریسک و بهبود شرایط بارداری کمک کرد.
روش های درمان پاچنبری
درمان پاچنبری بسته به شدت و نوع ناهنجاری ممکن است متفاوت باشد، اما هدف اصلی درمان، بهبود وضعیت پا و فراهم کردن شرایطی است که کودک بتواند به طور طبیعی راه برود. درمان‌های مختلفی برای این مشکل وجود دارد که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:
روش پونستی
این روش غیرجراحی شامل مراحل مختلفی از گچ‌گیری و مانورهای دستی است که توسط پزشک متخصص انجام می‌شود. ابتدا پای کودک به آرامی کشیده و در موقعیت صحیح قرار داده می‌شود و سپس با گچ ثابت می‌شود. این فرآیند هر هفته تکرار می‌شود و پس از چند هفته، وضعیت پا بهبود می‌یابد. پس از اتمام گچ‌گیری، کودک ممکن است نیاز به استفاده از بریس داشته باشد تا از بازگشت ناهنجاری جلوگیری شود.
استفاده از بریس
پس از اصلاح اولیه پاچنبری با روش‌هایی مانند پونستی، استفاده از بریس مناسب کودکان برای حفظ وضعیت صحیح پا بسیار مهم است. بریس معمولاً باید به طور مداوم در طول روز و شب استفاده شود و به تدریج زمان استفاده از آن کاهش می‌یابد. بریس‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که پای کودک را در موقعیت صحیح نگه دارند و از بازگشت ناهنجاری جلوگیری کنند.
فیزیوتراپی
تمرینات فیزیوتراپی می‌توانند به تقویت عضلات پا و بهبود حرکت آن کمک کنند. فیزیوتراپیست‌ها با ارائه تمرینات کششی و تقویتی، تمرینات تعادلی و هماهنگی، ماساژ و تکنیک‌های دستی و استفاده از برخی وسایل کمکی مثل بریس‌ها و آتل‌ها، به کودک کمک می‌کنند تا بهبودی سریع‌تر و کارآمدتری داشته باشد.
روش فرانسوی
روش فرانسوی یکی از روش‌های غیرجراحی برای درمان پاچنبری است که تمرکز آن بر استفاده از تکنیک‌های ماساژ، تمرینات کششی و بانداژ است. در این روش، ابتدا پاهای نوزاد به آرامی ماساژ داده می‌شود تا عضلات و تاندون‌ها گرم و منعطف شوند. سپس، حرکات کششی ملایمی بر روی پای نوزاد انجام می‌شود تا پا به تدریج به وضعیت صحیح نزدیک‌تر شود. این مراحل باید به دقت و تحت نظارت یک فیزیوتراپیست یا پزشک متخصص انجام شوند. پس از ماساژ و کشش، پای نوزاد با استفاده از بانداژهای نرم و قابل انعطاف بسته می‌شود. این بانداژها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که پا را در وضعیت اصلاح‌شده نگه دارند و از بازگشت ناهنجاری جلوگیری کنند. بانداژها معمولاً باید روزانه تعویض شوند و این کار باید توسط والدین یا مراقبان کودک انجام شود.
جراحی
در موارد شدید پاچنبری که با روش‌های غیرجراحی قابل اصلاح نیست، ممکن است نیاز به جراحی باشد. جراحی‌های مختلفی برای اصلاح تاندون‌ها، لیگامان‌ها و استخوان‌های پا وجود دارد. پس از جراحی، کودک ممکن است نیاز به استفاده از گچ یا بریس برای تثبیت وضعیت جدید داشته باشد.
سوالات متداول
آیا پاچنبری می‌تواند خود به خود بهبود یابد؟
خیر، پاچنبری معمولاً خود به خود بهبود نمی‌یابد و نیاز به درمان‌های تخصصی دارد. درمان‌های زودهنگام می‌توانند به بهبود وضعیت پا و کاهش مشکلات آینده کمک کنند.
آیا پاچنبری می‌تواند پس از درمان بازگردد؟
بله، در برخی موارد ممکن است پاچنبری پس از درمان بازگردد، به ویژه اگر درمان به درستی پیگیری نشود. استفاده مداوم از بریس و پیگیری منظم با پزشک می‌تواند به جلوگیری از بازگشت ناهنجاری کمک کند.